Słowo „nicość” (fr. néant) jest używane przez → św. Teresę od Dzieciątka Jezus w jej pismach. Należy je rozumieć w znaczeniu podanym w Katechizmie Kościoła Katolickiego: „Adorować Boga oznacza z szacunkiem i całkowitą uległością uznać «nicość stworzenia», które istnieje jedynie dzięki Bogu”[1]. Zatem termin „nicość” oznacza w odniesieniu do stworzenia: skończoność, ograniczoność i przygodność (czyli niemożność istnienia o własnych siłach). W uproszczeniu można ją określić jako „potrzebowanie Boga”. Przytoczone stwierdzenie Katechizmu należy zawsze czytać w kontekście prawdy o → godności każdego człowieka.

Święta Teresa używa określenia „nicość” także w odniesieniu do naszej → słabości duchowej i moralnej. W jednym i drugim przypadku czyni to, jak pisze św. Jan Paweł II, zawsze w kontekście doświadczenia „bycia przybranymi dziećmi Ojca w Jezusie: taki jest najbardziej autentyczny sens dziecięctwa duchowego, to znaczy doświadczenia Bożego synostwa za sprawą Ducha Świętego”[2]. Zatem gdy mówimy o nicości, czynimy to zawsze w perspektywie relacji do Stwórcy. Katechizm podkreśla, że świadomość nicości rodzi się w nas i pogłębia na skutek doświadczenia wielkości Boga:

Wobec przyciągającej i tajemniczej obecności Boga człowiek odkrywa swoją małość. Wobec płonącego krzewu Mojżesz zdejmuje sandały i zasłania twarz (por. Wj 3, 5-6) w obliczu Świętości Bożej. Wobec chwały trzykroć świętego Boga Izajasz woła: „Biada mi! Jestem zgubiony! Wszak jestem mężem o nieczystych wargach” (Iz 6, 5). Wobec Boskich znaków, które wypełnia Jezus, Piotr mówi: „Odejdź ode mnie, Panie, bo jestem człowiek grzeszny” (Łk 5, 8)[3].

Inne terminy o podobnym znaczeniu używane w pismach św. Teresy to: słabość, bezradność, małość. Katechizm Kościoła Katolickiego obok terminu „nicość” używa też terminu „kruchość”[4].

Teologia duchowości widzi w uznaniu nicości akt pokory:

Właściwy akt pokory [...] polega na uniżeniu się przed Bogiem i przed tym, co Boże w każdym stworzeniu. Otóż uniżać się przed Najwyższym, to uznać nie tylko w teorii, lecz i w praktyce naszą niższość, naszą małość, nasze ubóstwo, które jest w nas jawne, nawet gdybyśmy byli niewinni. [...] Pokora ta, która uznaje nasze ubóstwo, powinna być we wszystkich sprawiedliwych; musiał ją już mieć człowiek w stanie niewinności[5].

Prawda o naszej nicości jest obecna w wielu miejscach Starego i Nowego Testamentu oraz w duchowości Świętych. Biograf św. Katarzyny ze Sieny zapisał słowa, które skierował do niej Chrystus: „Ty jesteś tą, która nie jest; Ja wprost przeciwnie, jestem Tym, który jest”[6]. Święta Faustyna mówiła o sobie: „ja jestem nie tylko niedołężnym dzieckiem, ale nagromadzeniem → nędzy i nicości”[7]. Sobór Watykański II, wyjaśniając niewłaściwe rozumienie wyrażenia „autonomia rzeczy doczesnych”, podkreśla, że „stworzenie bez Stwórcy zanika”[8].

W praktyce życia uznanie nicości oznacza świadomość naszych ograniczeń i akceptację naszej zależności od Boga. Według papieża Franciszka taka postawa, połączona z otwarciem na moc Boga, stanowi o dojrzałości chrześcijanina[9]. Nieuznawanie zależności od Boga wiąże się z dążeniem do absolutyzowania autonomii ludzkiej, co prowadzi do → sekularyzmu. Przestrzega przed tym Sobór Watykański II:

Ateizm współczesny […] tak daleko posuwa postulat autonomii człowieka, że wznieca trudność przeciwko wszelkiej zależności człowieka od Boga. Wyznawcy takiego ateizmu twierdzą, że wolność polega na tym, żeby człowiek był sam sobie celem, sam jedynym sprawcą i demiurgiem swojej własnej historii; a to, jak mniemają – nie daje się pogodzić z uznaniem Pana, sprawcy i celu wszystkich rzeczy, lub co najmniej czyni takie twierdzenie zupełnie zbytecznym. […] [Te doktryny] sprzeciwiają się rozumowi i powszechnemu doświadczeniu ludzkiemu oraz strącają człowieka z wyżyn wrodzonego mu dostojeństwa[10].

[1] KKK 2097.
[2] Jan Paweł II, list ap. Divini amoris scientia, nr 8.
[3] KKK 208.
[4] Por. KKK 1426.
[5] R. Garrigou-Lagrange, Trzy okresy życia wewnętrznego, t. II, Poznań 1962, s. 118, 121.
[6] Por. B. Raimundo de Capua, Biografia de Santa Catalina de Siena, Vergara 1926, s. 61.
[7] Św. Faustyna, Dzienniczek 298.
[8] Sobór Watykański II, konst. Gaudium et spes, nr 36, por. KKK 308.
[9] Por. Franciszek, Audiencja generalna, 18 VI 2018.
[10] Sobór Watykański II, konst. Gaudium et spes, nr 20–21. Por. KKK 2125.